POCZĄTKI RYDZEWA
Puszcza Rajgrodzka rozciągała się od jezior Połeksza do Biebrzy. Kiedy w 1422 r. mocą traktatu mielnieńskiego wytyczono granicę między Zakonem Krzyżackim a Litwą, granica biegła od Kamiennego Brodu na Łeku, przez Puszczę Rajgrodzką i środek jeziora Rajgród. Pomimo formalnej przynależności tych ziem do Wielkiego Księstwa Litewskiego, wzdłuż granicy pruskiej w XVI wieku w puszczy nadania otrzymywali głównie osadnicy z Mazowsza, dając początek przyszłym wsiom.
Rydzewo zostało założone przez Rydzewskich herbu Suchekomnaty (Kownaty), kiedy osiedlili się oni w tej części ziem pojaćwieskich. Zaczęli oni kolonizować las rozciągający się między rzeką Ełk (Łek) a Rajgrodem, zwanym Czarnylas. Początkowo mieszkali oni we wsi Kołaki – Czarnylas, założonej przez Kołakowskich. W czasie popisu rycerstwa w 1565roku w Kołakach mieszkali Kasper i Stanisław, synowie Pawła oraz Wojciech, syn Grzegorza – Rydzewscy. W 1569 roku po przyłączeniu Podlasia do Korony, złożyli oni przysięgę na wierność królowi polskiemu. Dopiero między 1589 a 1647 rokiem założyli Rydzewscy koło Kołak wieś Rydzewo – Czarnylas, zwane dziś czasami Rydzewem Kościelnym. Już w wieku XVI niektórzy członkowie rodu przez ożenki poprzechodzili do innych wsi, np. przed 1581 roku Grzegorz wszedł w posiadanie części wsi Pomiany i Solistówka na północ od Rajgrodu oraz części wsi Szymany -Góra pod Grajewem. Poza tym Grzegorz dzierżawił z Wincentym Rydzewskim grunty we wsi królewskiej Kossówka, należącej do starostwa rajgrodzkiego. W tejże Kossówce (Kosówce) grunty wójtowskie posiadał Łazarz Rydzewski – miernik. Od nich poszły różne gałęzie rodu. Sam Łazarz miał 7 synów: Baltazara, Łazarza, Filipa, Jana, Łukasza, Andrzeja i Kaspra. Rydzewscy gromadzili więc w swych rękach coraz więcej ziemi. Pod koniec XVII wieku Olbracht Rydzewski wykupił działy od współrodowców i tak powstał duży majątek.
Właściciel Rydzewa, Wojciech Rydzewski, w 1775 r. został starostą rajgrodzkim, którym był do III rozbioru Polski w 1795 r. Był również stolnikiem wiskim oraz wójtem rajgrodzkim i augustowskim. Jego synem i dziedzicem na Rydzewie był Franciszek Ksawery Rydzewski, zm. w 1853 r.
Prawdopodobnie bracia Franciszka Ksawerego otrzymali: Józef – Miecze, a Jakub-Kurejwę. Rydzewo zostało prawdopodobnie skonfiskowane synowi Franciszka Ksawerego, Antoniemu, po powstaniu styczniowym przez rząd carski. Skonfiskowane w 1863 r. dobra Chmiele-Rydzewo władze carskie w nagrodę za tłumienie powstania styczniowego darowały jakiemuś generałowi rosyjskiemu. Generał, stale mieszkając w Moskwie, majątkiem nie interesował się i szybko pozbył się darowizny. Rydzewo odkupił Leopold Sasinowski, a jego spadkobiercy ziemie rozparcelowali i rozprzedali jeszcze przed I wojną światową. Dwór, spalony w czasie powstania, nigdy nie został odbudowany. Wnuczka sybiraka, Antoniego Rydzewskiego, córka Jadwigi z Rydzewskich – Waleria Żukówna, wróciwszy z Syberii do kraju w okresie międzywojennym, daremnie szukała śladów siedziby rodowej swych przodków.
DREWNIANA KAPLICA I UTWORZENIE PARAFII
W 1764 r. istniała w Rydzewie drewniana kaplica, do której z niedzielną mszą św. przyjeżdżał ksiądz z Rajgrodu. Franciszek Ksawery Rydzewski wszczął starania o utworzenie parafii i w 1810 r. odłączono od rajgrodzkiej parafii dwanaście wsi: Rydzewo, Bukowo, Danowo, Karwowo, Kołaki, Kosówka, Miecze, Sikora, Szymany, Toczyłowo, Wólka Mała i Dziarniki, Wólka Piotrowska. On też pobudował pierwszy, drewniany kościółek i w nowo powstałej parafii rydzewskiej na stałe zamieszkał ksiądz. W 1865 r. pobudowano drewniany kościół pod wezwaniem św. Wojciecha. Wewnątrz, w głównym ołtarzu, znajduje się obraz patrona parafii i obraz Matki Boskiej Częstochowskiej.
Kościół jest drewniany, konstrukcji zrębowej, wzmocnionej lisicami, szalowany, zbudowany na planie prostokąta. Posiada wyodrębnione, zamknięte prosto prezbiterium, przy którym znajduje się od południa prostokątna zakrystia. Ściany zwieńczone są profilowanym gzymsem podokapowym, wydzielającym też trójkątne szczyty prezbiterium i elewacji frontowej. Po bokach szczytu na frontonie niskie, kwadratowe wieżyczki z cebulastymi hełmami. Dachy są dwuspadowe, kryte blachą. W nawie głównej i prezbiterium pozorne sklepienie kolebkowe, w nawach bocznych strop płaski. Nawy boczne wydzielone są parami drewnianych słupów. Balkon chóru muzycznego jest wsparty na pięciu kolumienkach, z prostą tralkową balustradą. Na nim znajdują się organy wykonane w 1897 r. przez Jana Szymańskiego w Warszawie. Okna zamknięte są lekko zaznaczonym łukiem, nadwieszonym.
JANUSZ SOBOLEWSKI
Fot. Krzysztof Mroziewski
BIBLIOGRAFIA:
Rydzewski A. K., Rydzewscy herbu Suchekomnaty z Rajgrodzika, Poznań 1994; Jemielity W., Dekanat Grajewo, Łomża 1989; Kałamajska–Saeed M., Kolno, Grajewo i okolice. W: Katalog zabytków sztuki, Warszawa 1988; Rudnicki J., Zabytki ziemi łomżyńskiej, t. 1, TMR, Rajgród 1998; Studia i materiały do dziejów powiatu grajewskiego. Pod red. Gnatowski M. i Majecki H., Warszawa 1975.
Dnia 21 sierpnia 2024 roku Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Rydzewie w ramach zapytania ofertowego wyłoniła wykonawcę: EKO INVEST Sp. z o.o. z siedzibą w Niewodnicy Koryckiej która zaoferowała wykonanie zadania pn.: „Modernizacja zabytkowego kościoła parafialnego pw. Św. Wojciecha B. M. w Rydzewie” w kwocie : 458 000,00 zł. Planowane w ramach tego zadania jest wykonanie m.in. instalacji przeciwpożarowej, wymianę okien (okiennic i ościeżnic), wymianę drzwi i odrzwi wejściowych zewnętrznych oraz wykonanie innych prac nie przewidzianych na etapie wnioskowania o środki. W dniu 27 sierpnia 2024 została podpisana umowa między Gminą Rajgród a Parafią Rzymskokatolicką pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Rydzewie reprezentowaną przez Proboszcza Cezarego Arkadiusza Rozmusa o udzielenie dotacji w ramach dofinansowania z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków jakie otrzymała Gmina Rajgród.
Szacowana wartość całej inwestycji wynosi: 458 000,00 zł brutto
W tym 98% dofinansowanie w kwocie: 448 840,00 zł brutto.
